21.5 C
Addis Ababa
Wednesday, October 9, 2024

Barsiisaan Kana Hinjedhu-ይህን አይልም መምህሩ

Barsiisaan Kana Hinjedhu

Isa barii, barii qaddasu
Isa guyyaa, guyyaa tokkosuu
Isa ganama dabtaru
Guyyaammoo wattaaddaru
Yeroo inni beekumsa dheebote…
Gaaffii asaasaraan qoru:

“Eeee…haa ta’u maleessaa…
Wangeela kana keessaa
Abboommiin saamaa,
gonofaa, jedhu eessaa?”
…jedhee yeroo gaafatuun.

“Namana maal taateettaa?
Gaaffii doofummaa gaafattaa?
“Amanteen addaggee xeeba caalaa jabaata”
Mammaaksa jedhamu tarii hin dhageenye laataa?
…jedhee deebii barbaacha ijibbaataa.


Egaa…maali laata dubbiin akkanaa?
Naa ’nubatamne jaranaaa
Abaarsaan burjaajjessu
Onnee keessatti malaasu
Waaqaa’rraa taabota roobsu
Bakka hundaatti harcaasu
“Maal? Attamiin?” Isa jedhu sodaan ukkaamsuu
Albaadhessa taasisuu
Morma jallisani qollootti ija miixuu
Maqaa Muudamaan of tuulaa xixxiixuu
Kaanis maqaasaatiin fandalala miriixuu
“Nuyi-tokkumaa”… dhaadachaa
“Bifa ‘saatiin dhalannee…” himachaa
Muldhata qabaachuu himatu
Maqaa isa muudameen baannatu,
Garuu…isa inni hordee dhaabee buqqisu
Eenyummaa ‘saa xureessu;
Duudha ‘saa qotanii awwaalu
Aadaa ‘saa dhoqqee faalu.
“Oguma ‘saaf kiisii akka baasuu
Arrabasaaniin onnee ‘saa malaasuu”
Egerree ‘saa jiraa ajjeesu.
Maqaa fi oguma ‘saa jalaa sarbu
Jireenya ‘saa buqqisani darbu
Bakka isa buqqisan of dhaabu;
“Akkas godhaa…” jedhaaree wangeelarraa?
Muudamaan kana barsiiseeraa?
“Kana maayeessaa…” abboomeeraa?
Icciti dubbii kanaa naa hiikaa firaa!


Inni garuu… kan hammeenya ganamaan ifate
Lafee obboroo kan nagaan ijaarrate
Hin fincille hin simate
Duudhaarratti duudhaa ijaarrate
Aadaarratti aadaa dabalate
Malee…“hin simadhu” jedhee yoom mufate?
Simachuu ‘saa gumee mormaan mirkaneessaa
Garuu…jaalala ‘saa afaankootiin naa galmeessa
Ergaa Muudamaa afaankoon na barsiisaa
Qooqa’saa qooqa kootinan hanniseessa
Kan Muudamaas kanuma mitiree dhaamsi ‘saa?

Garuu…inni iddoo ‘saa of buusee tuulamu
“Lakkii… ifaan jecha ‘saa kan himamu
Maqaan ‘saa leemoon kan dubbatamu
Raajiin ‘saa leellifamee kan faarfamu;
Afaan koon yoo ta’e malee gonkumaa
Zarrraaff…. Imburrrrrr…. mormakootu qalama!”
Jedhanii iyyuun bu’aan ‘saa maali jamaa?
Dubbii xaxani gudunfuun hin falu
Mayeessamuun ‘saawoo hin ooluu!
Ofiii…maqaa Muudamaan qaxxisaa
Abbaa lafaa lafasaa ‘rraa buqqisaa
Ofii ‘saani bakka ‘saa of buusaa
Waayee dhaala galma Muudamaa dubbatu
Jamaa, …kun hoodo akkamiiti jettu?
Jamaa…qeeseen maqaa Waaqaan maaf lafa saamaa?
Waaqayyoo mitii gindoon-duultuu; ykn abbaa lafaa lageen gamaa.


“Kan amane nifayya…” jennaan, “kan amane ni fayyaa..” abdate
“Izgoo” jedhi jennaan, “Izgoo nu baraari” jedhee kadhate
Fayyina lubbuu fi qaam ‘saaf ifa jecha *saa fudhate,
Garuu, … oolee bulee
Dubbii falfalli of falfalee
Bakka handhuurri ‘saa itti awwaalamee
“Taabotatu Waaqaa bu’een,”
“Xabalatu burqee yaa’een,”
Aguuggii huurriin gowwoomfamee
Lafa ‘saa jiraa yeroo dhaalamee
Bulee oolee, oolee bulee
Yaadi dubbii ungulaalee
Yeroodhaaf deebii qixaawaan dhibellee
Oolee bulee shirri shirame of saaxilee.


“Yeroo anaaf yandoo taabotaa lolaasu
Isaaniif maaliif tiifullee hin asaasuu?
Xaballi kun eega qeyeekooti burqee maddee
Qeyee ‘saantii maaf gu’ee, maaf burquu dide?
Lakkii… inni taabota qolloorraa natti roobsuu
Inni xabala maasiikoo keessaa maddisiisu
Inni waraaba waraabbadhu xabaleessu
Gowwoomsaan lafakoo ‘rraa nan buqqisuu…”
Jedhee murteessee yoo amanticha ‘rraa baqate
Eenyu kan itti komatamu?… Yaa abbaate!


“Kitaabicha moggaa –moggaatti kan sallaqsine
Hiika jecha ‘saatti kan kaamettoofne
Safuu ‘saatiin hunda olitti kan milkoofne
Hin-muldhannee muldhisuudhaan kan muldhanne
Guddaa olitti guddaa taanee kan guddanne
Hin-amannee amnsiisnee kan cuuphanne
Lusiifariin salphisuu dhaan kan aarsine
Xibliyaakosiin, akankinoosin
Ginaaxosiin, diyaabloosin
Gugmaangugiyosiin, qebxirxiryoosiin
Minitisyoosiin, kan aarsinee gaanfessine
Mikaa’eliin, Gabri’eeliin
Raagu’eeliin, Rufaa’eliin
Suraafeliin, kan amannee itti saganne
Hin-amanneen kan marfamne
Nuyi leemoo fi qulqulluu kan taane.”
Kan jedhee adunyaatti kafandise
Waaqa’rraa taabota yeroo roobsee
Xabala maasii keessaa burqisiisee
Iyyeessa lafa ‘saa ‘rraa buqqisee gatu
“Uggum…! Raajii…” jenne “hin-hatinaa!” yeroo hatu.


Dhiigi macheessee kan gumaa dheessu
Galma Waaqaa seenee yoo daaddisu,
Nama hin uggumsiisa…moo hin uggumsiisu??
Isa kaan dubbiin qalbii akaayee
Bifa kaleessaa ofirraa haxaayee
Takka-takka akka billaacha Tsagaayee
Takkas akka karkarroo boolla of kaa’ee
Takkas ho’ee takkas qabanaayee
Takka-takka akka jeedalaa
Takkas akka simbira masqalaa
Kalessarraas, ofii ‘saa ‘rraas habararee
Huccuu fi amantee ‘saa geeddaree;
Galma Waaqaa keessa dhokatee
Maqoomaa -saatti irkatee
Ijaa gomm’ee dhaabbate
Isaafis ulaan Waaqaa ni banamaa?
Kanaa maal jettu yaa jamaa?


Yookaan…
Jarreen kommaarii araadaa
Ganamni sirbaa fi ragadaa
Ganamni kolfa, galgalli gaddaa
Kaleessa hoyi-hoyi!
Hardha Immaahooyi!
Moloksee farfaattuu galmaa
Gorsitu afaan dammaa
Akka waan “attamenziruu” caccabsaa hindabarree
Dafqa gudeedaan qabeenya hin hammaarree
Isaan maaf jireenya hin buqqaanee?
Dabalees… maqaa galchaan yoo hiixatan,… yaa mammiree
Masarichi isaaniifis hinta’aaree?

Yakkamaan gumarraa dheessu
Kan kaleessa soba kafandisu
Hardha barsiisaa ta’ee yeroo barsiisu
Hiikaa jecha Ilmaa fi Abbaa
Abbaa lubbuu, gorsitu lubaa
Aggaafarii mana isa gubbaa
Yeroo ta’ee as bahuu….
Egaa… kan kun hooda, hintaane,
Maaltu hooda haa ta’u??


ይህን አይልም መምህሩ

ጠዋት ጠዋት ቀዳሹ
ቀን ቀን ተኳሹ
ጠዋት መምህሩ
ቀን ወታደሩ
ዕውቀት ከጠማው ሲጋተሩ
በእንካ ስላንትያ ሲዋጠሩ
ሲማረሩ ሲካረሩ…

“ኧረ ለመሆኑ …የዚህ …የመጻፉ ቃል
በዬትኛው ምዕራፍ በዬትኛው ወንጌል
ዝረፉ መዝብሩ ይላል?”

… ብሎ ሲጠይቅ…

“ሰውዬ… ምን ነክቶሀል?
እባክህ አትጃጃል
“የባለጌ ሃይማኖት ከጅማት ይጠናል’’
ሲባል አልሰማህም? ጥንትም እኮ ይባላል”
ብሎ ይሳለቃል።


እና… እንዴት ነው ነገሩ?
አልገባኝም ምስጢሩ
በእርግማን እያካለቡ
ወኔውን እየሰለቡ
ከሰማይ ታቦት እያዘነቡ
በየቦታው እያንጠባጠቡ
“እኮ እንዴት…?” ባይን ፍርሀት እየመገቡ
ሰውን አርጎ ሆደ ቡቡ
በሰማይ እያሳበቡ ፣

በሱ ሥም እየማሉ
“አንድ ነነ” ብለው እያሉ
“የተፈጠርነ በአካሉ፣ በአምሳሉ”
በተቀባው ሥም እየማሉ
እሱ የተከለውን ሲነቅሉ
ማንነቱን እየበከሉ
ንጥር እሴቱን እዬቀብሩ
ንጥር ባህሉን እዬመዘበሩ
“ለጥበቡ እንደመካስ
በደባትር ትንታግ ምላስ”
የነግ ህይወቱን መላስ
ሥምና ግብሩን እያጣጣሉ
ይባስ ብለው ከመሰረቱ እየነቀሉ
ራስን በቦታው መትከሉ
ተጽፏል ወይ በወንጌሉ?
አስተምሯል ወይ መምህሩ?
ብሏል ወይ ይህን ተግብሩ?
አልገባኝም ምስጢሩ።


እሱ ግን…ክፋትን ከጥንቱ የገሰጸ
ሰላም ባጥንቱ የሰረጸ
ተቀበለ እንጅ አላመጸ
በቱውፊቱ ላይ ቱውፊት ቀረጸ
በባህሉ ላይ ባህል አነጸ
እንጂ…አልቀበልም አላለ
መቀበሉን በማተሙ እየማለ
ግን …የሱን ፍቅር በቋንቋዬ ብሎ ባለ
የተቀባውስ ከዚህ ወድያ ምን አለ?
ሆኖም በሱ ቦታ ራሱን የወከለ፣
“የለም! ብርሀነ ቃሉ የሚነገር
ቅዱስ ሥሙ የሚዘከር
ተአምሩ የሚወደስ የሚዘመር
በኔ ቋንቋ ካልሆነ በቀር
ከቶ አይሆንም የማይሆን ነገር !
ዘራፍ እምቡርርር ..! ጭራሽ እምቡርርር ..!”
እኮ… ምን ሊፈይድ ነገር ማክረር?
መተግበሩ ጭራሽ ላይቀር!
ታድያ በተቀባው ስም እየማሉ
እሱን ከርስቱ እየነቀሉ
ራስን በይዞታው መትከሉ
ምን የሚሉት ፈሊጥ ነው በሉ?
“መጽሀፉን ከጥግ ጥግ የሰለቅነ
በቃሉ ትርጉም የረቀቅነ
በግብረገብ የመጠቅነ
በረቂቃን ረቂቅነት የረቀቅነ
ከግዙፋን ግዙፍነት የገዘፍነ
አህዛብን ያሳመነ ያጠመቅነ
ሉሲፈርን ያዋረድነ ያበሸቅነ
ጥብሊያኮስን አካንኪኖስን
ጊናጦስን ዲያብሎስን ሰልቢያኖስን
ጉግማንጉግዮስን ቅብጥርጥርዮስን
ምንትስዮስን ያበገነ ቀንድ ያስበቀልነ
ሚካኤልን ገብርኤልን
ራጉኤልን ሩፋኤልን
ሱራፌልን ያመለክነ
በአረመኔ የተከበብነ
ብጹዕ-ወ-ቅዱሳን ነነ።”
ብለው ላለም ሁሉ ያሳበቁ
ታቦት ከሰማይ እያወደቁ
ጠበል ከጅረት እያፈለቁ
መሬት ከድሀ ሲነጥቁ
“ጉድ ፈላ!” አልነ “አትስረቁን” ሲሰርቁ።
እንዴ! ምን ነካቸው ቄሱ
ባምላክ ስም መሬት ማግበስበሱ
ወይ ሞፈር ዘመት፣ ወይ የሩቅ ባለ ርስት አይደል እሱ!


“ያመነ ይድናል” ሲሉት “ያመነ ይድናል” ብሎ
“እግዚኦ” በል ሲሉት “እግዚኦ አድነነ” ብሎ
ለነብስና ለስጋው ብርሀነ ቃሉን ተቀብሎ
ታድያ ሰነባብቶ አድሮ ውሎ
ከቄዬውና ከማሳው ከነበረበት ተደላድሎ
በ“ታቦት ወረደ” በ“ጸበል ፈለቀ” ተሸንግሎ
ሌላው በሱ መሬት ሲተከል እንዴት ይጣል ተነቅሎ?
ይህን ሁሉ መከራ ችሎ
ውሎ አድሮ አድሮ ውሎ
ነገር ነገርን አብሰልስሎ
ለጊዜው ስንዱ መልስ ቢጠፋ
ውሎ አድሮ ግን ቅጥፈቱ ሲሆን ይፋ
“ለኔ የዘነበው ታቦት ምነው ለነሱ አላካፋ?
ይህ ጸበል ከኔ ደጅ ካጋተ ከፈለቀ
ከሌላው ደጅ ምነው ነጠፈ ደረቀ?
ታቦት ከሰማይ ወድቆ
ጸበል ከደጄ ፈልቆ
አይነቅለኝም መሬቴን ነጥቆ”
ብሎ ቆርጦ ከእምነቱ ቢሸሽ
ማን ሊሆን ነው ተወቃሽ?


የአቻምናው ሹምባሽ
የትላንቱ ቡሉቁባሽ
የነሙንጣዝ ኑሮ ሲመሽ
ከደም ጉማ ሮጦ ሲሸሽ
ቤተ መቅደስ ገብቶ ይምነሸነሽ?
ሌሎችን አደናበሮ
ዩኒፎርሙን ቀይሮ
አንዴ እንደ ጸጋዬ ቢራቢሮ
ወይ እንደ ጉድጓድ ከርከሮ
አንዴ እንደ ጫካ ቀበሮ
ደግሞ እንደ ገመሬ ዝንጀሮ
ከትላንት ተሰውሮ
ልብስና እምነት ቀይሮ
ሰታት ስለቆመ አቀርቅሮ
ለሱም ክፍት ነው በሩ?
እኮ እንዴት ነው ነገሩ?
አልገባኝም ምስጢሩ።


ወይም…
እንደ ብርችምችም* እንደ ጠንፍየለሽ*
እንደ ሰናይት እንደ ብዙነሽ*
በልጅነት ዳንኪራ ደንካሪ
የአራዳዋ ኮማሪ
ህይወት ሲሆንባት ቅራሪ
ትላንት ሆይ ሆይ
ዛሬ እማሆይ
መነኩሴ የደብሩ ዘማሪ
የገበዙ ልዩ አማካሪ
“አታመንዝሩን” ደጋግመው የሰበሩ
በጭናቸው ወዝ የከበሩ
ምነው እነሱ አልተነቀሉ?
ደግሞስ በስለት መልክ ከገቢያቸው ካቀበሉ
መንግስተ ሰማያትን ይወርሳሉ?


የሰው ነብሰ በላ በራሪ
ወይ የትላንቱ ቀላማጅ ቀባጣሪ
ዛሬ ሲሆን አስተማሪ
ተርጓሚና መስካሪ
የነብስ አባት አማካሪ
ሲሆን የላይኛው ቤት አጋፋሪ
አባሆይ የአቡኑ አማካሪ
አይሆንም ወይ አነጋጋሪ?
እኮ እንዴት ነው ነገሩ?
አልገባኝም ምስጢሩ
ይበጃል መጠርጠሩ
ይህን አይልም መምህሩ።


ትላንት ባርያ ፈነገሉ
ዛሬ ለአምላክ አገለገሉ
በልጅነት ባሪያ ነገዱ
በመጻፉ ቀልድ ቀለዱ
ዛሬ በአምላክ ፍቅር አበዱ።
ሀብት አፈሱ መዘበሩ
ትላንት በግፍ ከበሩ
ዛሬ ለአምላክ ዘመሩ
እኮ እንዴት ነው ነገሩ?
ለነሱም ክፍት ነው በሩ?
አልገባኝም ምስጢሩ።


*ብርችምችም በጅማ፣ ጠንፍየለሽ፣ ሰናይት፣ እና ብዙነሽ በነቀምቴ ከተማ ኮማሪቶች ነበሩ።


Read more

Walaloo Zalaalam Abarraa: Hooda Rirriittu eele—የማሰሻው ትንግርት

“Abbaankee eenyuu” yeroo gaafatamtu “Essumikoo fardaam...

Hormaata Horii

Horiin hin horamu Yookaan tola hin coomu...

Atis dhuftee, adeeroo?

Haasaa adeeroo fi Hacaaluu Hundeessaa.